Pakto di Warszawa
La Kontrato pri amikeso, kunlaboro e reciproka helpo, maxim konocata kom Pakto di Warszawa, Ruse Договор о дружбе, сотрудничестве и взаимной помощи, Dogovor o druzhbe, sotrudnichestve i vzaimnoy pomoshchi (1955 til 1991), esis kontrato por reciproka defenso signatita da 8 komunista stati de Est-Europa dum la Kolda milito. Ol esis propozita ed establisita da Sovietia ye la 14ma di mayo 1955 en Warszawa, Polonia, ed esis militala komplemento di la Konsilantaro por reciproka ekonomiala helpo (konocata en Ocidento per l'abreviuro COMECON). La kreado di la pakto esis respondo a l'eniro di West-Germania en Nord-Atlantikal Uniono en 1955.
La strategio qua stimulis la kreado dil pakto esis la Sovietana deziro pri dominaco di Central ed Estal Europa. La ideo duktesis per geostrategiala ed ideologiala motivi. Ideologiale, Sovietia konsideris ke ol povas definar quo esas socialismo e komunismo, ed agis kom chefo di mondala socialista movado. Geostrategiale, l'ideo esis preventar l'invado di Sovietana teritorio da Westal Europana povi, quale eventis en 1941 kande Naziista Germania invadis Sovietia. L'invado Germana esis grandege brutala - on kalkulis ke 27 milion habitanti de Sovietia perisis - e la lando subisis granda domaji ye lua substrukturi.
Fondinti
[redaktar | redaktar fonto]
La sequanta landi partoprenis la fondo dil Pakto di Warszawa:
- Popul-republiko Albania (ne partoprenis pos 1961 ed abandonis formale l'organizuro en 1968, pos rupto inter Sovietia e Popul-Republiko Chinia)
- Popul-republiko Bulgaria
- Socialista republiko Chekoslovakia
- Est-Germania
- Popul-republiko Hungaria
- Popul-republiko Polonia
- Popul-republiko Rumania
- Sovietia
En 1956, kande Imre Nagy asumis la povo en Hungaria, ca lando abandonis la pakto, ma Sovietia, kun la helpo da altra membri, invadis la lando e revokis Nagy del povo. Trupi de la pakto invadis anke Chekoslovakia en 1968 por haltigar la Printempo di Praha. Ye la 1ma di julio 1991, poka monati ante la fino di Sovietia, Chekoslovakiana prezidanto Václav Havel anuncis la fino di la pakto.